Thành phần và cơ chế tác dụng thuốc DBL Carboplatin
Thuốc DBL Carboplatin có thành phần chính là Carboplatin
Carboplatin là thuốc chống ung thư. Carboplatin (cũng giống cisplatin) có tác dụng độc tế bào, chống ung thư và thuộc loại chất alkyl hoá. Carboplatin tạo thành liên kết chéo trong cùng một sợi hoặc giữa hai sợi của phân tử DNA, làm thay đổi cấu trức của DNA, nên ức chế sự tổng hợp DNA. Thuốc không có tác dụng đặc hiệu trên một pha nào của chu kì phân chia tế bào.
Cũng giống như cispaltin, carboplatin cũng phải được hoạt hoá, trước khi có tác dụng chống ung thư, thông qua phản ứng thuỷ phân. Carboplatin là một hợp chất ổn định hơn và được hoạt hoá chậm hơn cisplatin. Để có mức độ gắn với DNA tương đương, cần phải có nồng độ carboplatin cao hơn cisplatin.
Giữa carboplatin và cisplatin có một mức độ kháng chéo cao. Tuy vậy, một số u kháng cisplatin lại có thể đáp ứng với carboplatin.
Về mặt lâm sàng, carboplatin được dung nạp tương đối tốt. So với cisplatin, carboplatin có tác dụng tương tự đối với một số ung thư (buồng trứng, phổi, đầu - cổ), nhưng lại kém tácdụng hơn đối với ung thư tinh hoàn. Carboplatin thường được ưa dùng đối với người bệnh bị suy thận, hoặc có nguy cơ cao bị nhiễm độc tai hoặc thần kinh, còn cisplatin lại thường được ưa dùng cho người bệnh có chức năng tuỷ xương bị suy giảm, có nguy cơ cao bị nhiễm khuẩn huyết, hoặc cần phải điều trị chống đông máu.
Dạng bào chế, hàm lượng và giá thuốc DBL Carboplatin
Thuốc được bào chế dưới dạng và hàm lượng như sau:
- Dung dịch tiêm:
- Hộp 1 lọ 50mg/ 5ml
- Hộp 1 lọ 150mg/ 15ml
- Hộp 450mg/ 45ml
Mỗi 1 lọ
- Carboplatin 150 mg
- Tá dược vừa đủ
Giá thuốc DBL Carboplatin 150mg/ 15ml: 410.000 VNĐ/ lọ.
Chỉ định và chống chỉ định thuốc DBL Carboplatin
Chỉ định
\Dbl Carboplatin được dùng trong điều trị ung thư buồng trứng
Thuốc DBL Carboplatin được chỉ định dùng trong các trường hợp sau:
- Ung thư buồng trứng (từ giai đoạn Ic đến IV, sau phẫu thuật, tái phát, di căn sau điều trị).
- Ung thư phổi (cả ung thư phổi tế bào nhỏ, cả ung thư phổi không tế bào nhỏ).
- Ung thư đầu và cổ.
- U Wilms, u não, u nguyên bào thần kinh.
- Ung thư tinh hoàn, ung thư bàng quang, u nguyên bào võng mạc tiến triển và tái phát ở trẻ em.
Chống chỉ định
Thuốc chống chỉ định với những trường hợp sau:
- Chống chỉ định ở bệnh nhân sẵn có tổn thương thận nặng, có suy tủy nặng.
- Bệnh nhân có mẫn cảm với carboplatin hoặc với các hợp chất platinum.
- Phụ nữ đang có thai hoặc đang cho con bú.
Liều lượng và cách sử dụng thuốc DBL Carboplatin
Cách sử dụng
- Thuốc được uống sau khi ăn.
Liều lượng
Liều dùng của carboplatin phải dựa vào đáp ứng lâm sàng, sự dung nạp thuốc và độc tính, sao cho có kết quả điều trị tối ưu với tác dụng có hại nhất.
Liều khởi đầu phải dựa vào diện tích bề mặt cơ thể, và phải tính toán dựa vào chức năng thận. Hoặc tính tổng liều theo công thức sau (công thức Chatelut): Tổng liều (mg) = AUC đích (mg/ml/phút) x Cl carboplatin (ml/phút).
Trong đó, tỷ lệ lọc cầu thận được tính như sau:
Đối với nam: Cl carboplatin (ml/phút) = (0,134 x p) + 218 x P (1 – 0,00457 x T): Cr
Đối với nữ: Cl carboplatin (ml/phút) = (0,134 x P) + 0,686 (218 x P x (1 – 0,00457 x T): Cr
- Trong đó:
- P = cân nặng (kg)
- T = tuổi bệnh nhân (năm)
- Cr = nồng độ creatinin huyết thanh (miromol/lít)
AUC đích điển hình từ 5 – 7 mg/ml/phút tuỳ thuộc vào điều trị trước đó và các thuốc dùng phối hợp hoặc tia xạ. Tổng liều cao có thể dùng tới 1.600mg/m2 chia liều trong vài ngày, được sử dụng trong hoá trị liệu liều cao kết hợp với truyền tế bào gốc.
Dùng liều lặp lại phải sau ít nhất 4 tuần trở lên. Chỉ dùng khi các thông số huyết học đã phục hồi ở mức chấp nhận được. Phải chuẩn bị sẵn sàng các phương tiện xử lí các tai biến có thể xảy ra.
Khi kết hợp với các thuốc khác, phải có phác đồ cụ thể liều lượng của mỗi thuốc và trình tự dùng các thuốc.
- Ung thư buồng trứng
Để điều trị ung thư buồng trứng tiến triển (giai đoạn III và giai đoạn IV), cần phối hợp với thuốc khác (ví dụ cyclophophamid). Liều khởi đầu carboplatin cho người lớn là 300mg/m2. Liều dùng cho lần sau phải điều chỉnh tuỳ theo mức giảm các huyết cầu trong lần điều trị trước, và chỉ dùng khi các huyết cầu đã trở về giới hạn chập nhận được. Ngoài ra, liều carboplatin còn phải tính toán dựa vào chức năng thận. Dùng liều lần sau, phải sau 4 tuần, hoặc lâu hơn nếu độc tính trên máu phục hồi chậm. Tổng một đợt điều trị là 6 lần.
Khi dùng carboplatin đơn độc để điều trị ung thư buồng trứng tái phát, liều khởi đầu là 360mg/m2, 4 tuần 1 lần (hoặc lâu hơn, nếu độc tính trên máu phục hồi chậm). Chỉ dùng lại carboplatin, nếu số lượng huyết cầu đã trở về giới hạn chấp nhận được. Điều chỉnh liều, tuỳ theo mức độ giảm huyết cầu dùng lần trước.
Nếu người bệnh không bị độc tính với máu đáng kể (tiểu cầu và bạch cầu trung tính theo thứ tự vẫn trên giới hạn 100.000 và 2.000/mm3) trong lần dùng thuốc trước thì lần này, dù dùng carboplatin đơn độc hay phối hợp, cũng nên tăng liều carboplatin lên 25%.
Đối với người bệnh có độc tính trên máu ở mức nhẹ đến vừa (tiểu cầu 50.000 – 100000/mm3 và bạch cầu trung tính 500 – 2000/mm3) thì liều dùng lần sau bằng liều lần trước.
Đối với người bệnh có độc tính trên máu ở mức vừa đến nặng (tiểu cầu 50.000/mm3 và bạch cầu trung tính dưới 500/mm3) ở lần trước, thì lần này giảm liều đi 25%.
Nếu sau 2 lần giảm, liều chỉ còn bằng 50% liều ban đầu mà vẫn giảm các huyết cầu từ vừa đến nặng, có thể thay carboplatin bằng cisplatin, vì cisplatin có độc tính trên tuỷ xương thấp hơn carboplatin.
- Các loại ung thư khác
Liều carboplatin dùng điều trị các loại ung thư khác cũng tương tự như ung thư buồng trứng. Tuy nhiên, liều khởi đầu đã có người dùng đến 400mg/m2.
Liều cho người suy thận
Người bệnh có độ thanh thải creatinin dưới 60 ml/phút có nguy cơ suy tuỷ cao, vì thế, cần giảm liều.
Nếu độ thanh thải creatinin là 41 – 59ml/phút, liều khởi đầu là 250mg/m2. Nếu độ thanh thải 16 – 40ml/phút, liều khởi đầu là 200mg/m2.
Tác dụng phụ thuốc DBL Carboplatin
Suy tủy xương là một tai biến nặng gây ra do thuốc
Carboplatin thường gây ra các tai biến rất nặng. Suy tuỷ xương là tai biến quan trọng nhất hạn chế việc sử dụng thuốc, thường dễ xảy ra ở người trước đó đã dùng thuốc chống ung thư (thí dụ cisplatin) hoặc xạ trị hoặc suy thận. Ngoài ra, các tai biến về tiêu hoá, thần kinh, mắt, tai và thận cũng khá phổ biến. Mức độ tác dụng phụ xảy ra phụ thuộc vào liều lượng thuốc, và cách dùng thuốc đơn thuần hay phối hợp, chức năng gan, thận và cơ địa của người bệnh.
Các tác dụng phụ thường gặp, ADR > 1/100
- Máu: suy tuỷ xương: đầu tiên là giảm tiểu cầu, rồi đến giảm bạch cầu, thiếu máu (70 – 90%).
- Tiêu hoá: buồn nôn và nôn (80 – 90%), đau bụng, ỉa chảy, táo bón, loét tiêu hoá do thuốc.
- Thần kinh: gồm dị cảm đầu chi, rung giật cơ, yếu cơ, mất vị giác, chuột rút, co giật. Độc thần kinh trung ương, độc thần kinh ngoại biên, đau chỗ u, đau người, suy nhược.
- Tai: giảm thính lực, ù tai.
- Thận: tăng creatinin máu.
- Gan: tăng libirubin, AST, phosphatase kiềm.
- Mất điện giải: Giảm natri huyết, kali huyết, calci huyết, magnesi huyết.
- Tim mạch: suy tim, nghẽn mạch, bệnh mạch não.
- Niệu – sinh dục: hoại tử hoặc thoái hoá ống thận, phù kẽ.
- Dị ứng: mẫn cảm, ban da, mày đay, ngứa.
- Rụng tóc: thường xảy ra khi phối hợp với cyclophosphamid.
- Chỗ tiêm: đỏ, phồng, đau. Có thể hoại tử nếu tiêm thuốc ngoài mạch.
Ít và hiếm gặp, ADR < 1/100
- Toàn thân: phản ứng phản vệ, hạ huyết áp.
- Tim: độc với tim nặng dẫn đến tử vong, nhưng không rõ có phải do carboplatin hay không.
- Hô hấp: Co thắt phế quản.
- Mắt: giảm thị lực ở các mức độ khác nhau.
- Trên đây là tai biến khi dùng carboplatin đơn độc.
- Khi dùng phối hợp với các thuốc khác (ví dụ với cyclophosphamid trong điều trị ung thư buồng trứng tiến triển), tỷ lệ và mức độ tai biến cao hơn.
Lưu ý thuốc DBL Carboplatin
Trước khi dùng thuốc DBL Carboplatin bạn nên báo với bác sĩ hoặc dược sĩ nếu:
- Bạn dị ứng với bất kì thành phần nào của thuốc.
- Bạn dùng thuốc này cho người suy gan, suy thận.
- Bạn đang mang thai hoặc cho con bú.
Lái xe và vận hành máy móc
Thận trọng dùng thuốc trên đối tượng này.
Phụ nữ mang thai và cho con bú
Carboplatin đã được chứng minh là độc cho thai và gây đột biến, không nên dùng cho phụ nữ có thai. Phụ nữ có khả năng mang thai nên sử dụng phương tiện ngừa thai thích hợp và chỉ được cho carboplatin nếu ích lợi điều trị vượt trội hơn nguy cơ. Nếu trong khi dùng thuốc bệnh nhân có thai, bệnh nhân phải được báo cho biết về nguy hiểm đối với thai nhi.
Chưa biết được carboplatin có bài tiết ra sữa hay không, vì vậy nên ngưng cho con bú trong khi dùng carboplatin.
Tương tác thuốc DBL Carboplatin
Thuốc
Dùng phối hợp với thuốc khác cũng gây suy tuỷ hoặc điều trị tia xạ sẽ làm tăng độc tính trên máu. Vì vậy, nếu người bệnh dùng phối hợp, phải theo dõi thật thận trọng. Liều dùng và thời gian dùng phải điều chỉnh sao cho độc tính ở mức chấp nhận được. Ngoài ra, những người đã dùng thuốc chống ung thư trước đó, độc tính trên máu cũng nặng hơn. Khi phối hợp với cyclophosphamid, độc tính trên máu (gây suy tuỷ), độc tính trên tiêu hoá, thần kinh, trên thính giác và thị giác đều tăng lên nhiều.
Bản thân carboplatin cũng gây độc với thận, nhưng khả năng gây độc chỉ nhẹ đến vừa phải. Nếu phối hợp với aminoglycosid hoặc thuốc cũng gây độc cho thận sẽ làm tăng mạnh độc tính trên thận và thính giác. Nếu phải phối hợp, cần rất thận trọng.
Khi phối hợp với các thuốc có tác dụng độc trên thính giác (aminoglycosid, furosemid, ifosfamid) sẽ làm tăng tác dụng độc trên thính giác của carboplatin. Trẻ em dùng liều carboplatin cao hơn liều khuyến cáo, lại phối hợp với thuốc gây độc với thính giác, có thể dẫn đến điếc.
Dùng phối hợp carboplatin với các thuốc khác gây nôn sẽ làm tăng nôn.
Warfarin: tăng tác dụng dễ gây chảy máu khi phối hợp với carboplatin.
Phenytoin: nồng độ phenytoin có thể giảm khi dùng đồng thời với carboplatin.
Thức ăn, rượu bia, thuốc lá
Thức ăn, rượu và thuốc lá có thể tương tác với vài loại thuốc nhất định. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về việc uống thuốc cùng thức ăn, rượu và thuốc lá.
Tình trạng sức khỏe
Tình trạng sức khỏe của bạn có thể ảnh hưởng đến việc sử dụng thuốc này. Báo cho bác sĩ biết nếu bạn có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào.
Bảo quản thuốc DBL Carboplatin
- Bảo quản thuốc ở nơi khô ráo thoáng mát. Tránh để thuốc tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng hoặc để thuốc ở những nơi ẩm ướt.
- Bảo quản thuốc ở nhiệt độ phòng.
- Không dùng thuốc quá hạn ghi trên bao bì.
Làm gì khi sử dụng thuốc quá liều, quên liều?
Xử trí khi quá liều
Khi dùng quá liều sẽ xuất hiện rất nhiều biểu hiện độc, nặng nhất là suy tuỷ và độc với gan. Kế đó là độc tính với thận, thần kinh, thính giác, tiêu hoá.
- Xử trí:
Chưa có thuốc giải độc đặc hiệu.
Khi biết là dùng quá liều, trước tiên phải ngừng thuốc.
Điều trị triệu chứng. Các phản ứng quá mẫn (biểu hiện phù mặt, co thắt phế quản, nhịp tim nhanh, huyết áp hạ) nên xử trí bằng tiêm tĩnh mạch epinephrin, corticosteroid, thuốc kháng histamin.
Để chống suy tuỷ, cần truyền máu, hoặc truyền riêng tiểu cầu, hồng cầu, dùng thuốc kích thích dòng tế bào bạch cầu.
Về nguyên tắc, carboplatin có thể thẩm tách máu được, nhưng còn chưa biết phương pháp này có tăng thải trừ carboplatin được không, vì carboplatin và các chất chuyển hoá của nó ở dạng tự do, không liên kết với protein trong huyết tương, có hàm lượng thấp.
Xử trí khi quên liều
Thuốc dùng đường tiêm truyền nên hiếm quên liều.