Thành phần và cơ chế tác dụng thuốc Agi-Cotrim F
Agi-Cotrim F có thành phần chính là sulfamethoxazol (5 phần) và trimethoprim (1 phần), còn có tên gọi chung là cotrimoxazol.
Sulfamethoxazol là một sulfonamid, ức chế cạnh tranh sự tổng hợp acid folic của vi khuẩn. Trimethoprim là một dẫn chất của pyrimidin, ức chế đặc hiệu enzym dihydrofolat reductase của vi khuẩn. Phối hợp trimethoprim và sulfamethoxazol như vậy ức chế hai giai đoạn liên tiếp của sự chuyển hóa acid folic, do đó ức chế có hiệu quả việc tổng hợp purin, thymin và cuối cùng là DNA của vi khuẩn. Sự ức chế nối tiếp này có tác dụng diệt khuẩn. Cơ chế hiệp đồng này cũng chống lại sự phát triển vi khuẩn kháng thuốc và làm cho thuốc có tác dụng ngay cả khi vi khuẩn kháng lại từng thành phần của thuốc.
Tác dụng tối ưu chống lại đa số vi sinh vật được thấy ở tỷ lệ 1 phần trimethoprirn với 20 phần sulfamethoxazol. Chế phẩm cotrimoxazol (TMP/SMX) được phối hợp với tỷ lệ 1,5; do sự khác biệt về dược đồng học của 2 thuốc nên trong cơ thể tỷ lệ nồng độ đỉnh đạt xấp xỉ 1:20. Tuy nhiên, chưa rõ thuốc có đạt được tỷ lệ tối ưu ở tất cả các vị trí không, và nếu cả 2 thuốc đạt được nồng đó điều trị thì sự đóng góp của tính hiệp đồng vào tác dụng của cotrimoxazol in vivo vẫn chưa rõ.
Các vi sinh vật sau đây thường nhạy cảm với thuốc; E.coli, Klebsiella sp, Enterobacter sp, Morgonella morgani, Proteus mirabilis, Proteus indol dương tính, bao gồm cả P.vulgaris, H. infuenzae (bao gồm cả các chủng kháng ampicilin), S.pneumoniae, Shigella flexneri và Shigella sonnel, Pneumocystis carini.
Cotrimoxazol có một vài tác dụng đối với Plasmodium falciparum và Toxoplasma gondi.
Các vi sinh vật thường kháng thuốc là: Enterococcus Pseudomonas, Campylobacter, vi khuẩn kỵ khí não mô cầu, lậu cầu, Mycoplasma.
Kháng thuốc cotrimoxazol phát triển chậm trong ống nghiệm hơn so với từng thành phần đơn độc của thuốc Tính kháng này tăng ở cả vi sinh vật gram dương và gram âm, nhưng chủ yếu ở Enterobacter.
Ở Việt Nam, theo báo cáo của Chương trình giám sát quốc gia về tính kháng thuốc của vi khuẩn gây bệnh (NPSAR) thì sự kháng cotrimoxazol phát triển rất nhanh, nhiều vi khuẩn trong các năm 70 – 80 thường nhạy cảm với cotrimoxazol, nay đã kháng mạnh (Haemophilus influenzae, E.coli, Klebsiella, Proteus spp, Enterobacter, Salmonella typhi...).
Tính kháng cotrimoxazol của vi khuẩn khác nhau theo từng vùng (Bắc, Trung, Nam), nông thôn hay thành thị, nên đòi hỏi thầy thuốc có sự cân nhắc lựa chọn thuốc kỹ.
Dạng bào chế, hàm lượng và giá thuốc Agi-Cotrim F
Thuốc được bào chế dưới dạng và hàm lượng như sau:
- Viên nén: Hộp 10 vỉ x 10 viên; chai 500 viên
Mỗi viên: Sulfamethoxazol 800 mg; Trimethoprim 160 mg; tá dược vừa đủ.
Giá thuốc Agi-Cotrim F: 70.000 đồng/hộp 10 vỉ
Chỉ định và chống chỉ định thuốc Agi-Cotrim F
Chỉ định
Thuốc Agi-Cotrim F được sử dụng để điều trị nhiễm khuẩn đường tiết niệu dưới không biến chứng
Nhiễm khuẩn do các vi khuẩn nhạy cảm với cotrimoxazol.
Nhiễm khuẩn đường tiết niệu:
- Nhiễm khuẩn đường tiết niệu dưới không biến chứng.
- Nhiễm khuẩn đường tiết niệu mạn tính, tái phát ở nữ trưởng thành.
Viêm tuyến tiền liệt nhiễm khuẩn.
Nhiễm khuẩn đường hô hấp:
- Đợt cấp viêm phế quản mạn.
Nhiễm khuẩn đường tiêu hóa:
- Lỵ trực khuẩn (tuy nhiên, kháng thuốc phổ biến tăng).
Chống chỉ định
Người mẫn cảm với sulfonamid, trimethoprim hoặc với bất cứ thành phần nào của thuốc.
Người suy thận nặng mà không giám sát được nồng độ thuốc trong huyết tương.
Người bệnh được xác định thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ do thiếu acid folic.
Trẻ em (do dạng phân liều của thuốc này không phù hợp).
Liều lượng và cách sử dụng thuốc Agi-Cotrim F
Cách dùng
Thuốc dùng đường uống.
Liều dùng
Nhiễm khuẩn đường tiết niệu:
- Nhiễm khuẩn đường tiết niệu dưới không biến chứng: Uống l viên/lần x 2 lần/ ngày, cách nhau 12 giờ trong 3 ngày hoặc trong 7 – 10 ngày.
- Nhiễm khuẩn đường tiết niệu mạn tính hoặc tái phát (nữ trưởng thành) hoặc viêm tuyến tiền liệt:
- Điều trị: Uống 1 viên/lần x 2 lần/ ngày, cách nhau 12 giờ trong 10 – 14 ngày đối với nhiễm khuẩn đường tiết niệu mạn tính hoặc tái phát hoặc trong 3 – 6 tháng đối với viêm tuyến tiền liệt.
- Dự phòng nhiễm khuẩn mạn tính hoặc tái phát đường tiết niệu : Uống ½ viên/ ngày hoặc 3 lần/tuần trong 3 – 6 tháng.
Nhiễm khuẩn đường hô hấp:
- Đợt cấp viêm phế quản mạn: Uống 1 viên/lần x 2 lần/ ngày, cách nhau 12 giờ, trong 14 ngày.
Nhiễm khuẩn đường tiêu hóa:
- Lỵ trực khuẩn: Uống 1 viên/lần x 2 lần/ ngày, cách nhau 12 giờ, trong 5 ngày.
Người bệnh suy thận: Khi chức năng thận bị giảm, liều lượng được giảm như sau:
- Ở người bệnh có độ thanh thải creatinin > 30 ml/phút: liều thông thường.
- Ở người bệnh có độ thanh thải creatinin 15 – 30 ml/phút: ½ liều thường dùng.
- Ở người bệnh có độ thanh thải creatinin <15 ml/phút: không dùng.
Tác dụng phụ của thuốc Agi-Cotrim F
Một số bệnh nhân xuất hiện tình trạng mày đay khi sử dụng thuốc Agi-Cotrim F
Xảy ra ở 10% người bệnh. Tác dụng không mong muốn hay gặp nhất xảy ra ở đường tiêu hóa (5%) và các phản ứng trên da xảy ra tối thiểu ở 2% người bệnh dùng thuốc: ngoại ban, mụn phỏng. Các ADR thường nhẹ nhưng khi xảy ra hội chứng nhiễm độc da rất nặng có thê gây chết, như hội chứng Lyell.
Thuốc này không được dùng cho người bệnh đã xác định bị thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ hoặc người bị bệnh gan nặng, có thể viêm gan nhiễm độc.
Hay gặp, ADR > 1/100
- Toàn thân: Sốt.
- Tiêu hóa: Buồn nôn, nôn, tiêu chảy, viêm lưỡi.
- Da: Ngứa, ngoại ban.
Ít gặp, 1⁄1000 < ADR < 1/100
- Máu: Tăng bạch cầu ưa eosin, giảm bạch cầu, giảm bạch cầu trung tính, ban xuất huyết.
- Da: Mày đay.
Hiếm gặp, ADR <1/1000
- Toàn thân: Phản ứng phản vệ, bệnh huyết thanh.
- Máu: Thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ, thiếu máu tan huyết, giảm tiểu cầu, giảm bạch cầu hạt và giảm toàn thể huyết cầu.
- Thần kinh: Viêm màng não vô khuẩn.
- Da: Hoại tử biểu bì nhiễm độc (hội chứng Lyell), hội chứng Stevens – Johnson, ban đỏ da dạng, phù mạch, mẫn cảm ánh sáng.
- Gan: Vàng da, ứ mật ở gan, hoại tử gan.
- Chuyển hóa: Tăng kali huyết, giảm đường huyết.
- Tâm thần: Ảo giác.
- Sinh dục – tiết niệu: Suy thận, viêm thận kẽ, sỏi thận.
- Tai: Ù tai.
Lưu ý khi sử dụng thuốc Agi-Cotrim F
Lưu ý chung
Chức năng thận suy giảm; dễ bị thiếu hụt acid folic như người bệnh cao tuổi và khi dùng cotrimoxazol liều cao dài ngày; mất nước; suy dinh dưỡng.
Thuốc có thể gây thiếu máu tan huyết ở người thiếu hụt G – 6PD.
Phụ nữ có thai
Sulfonamid có thể gây vàng da ở trẻ em thời kỳ chu sinh do việc đây bilirubin ra khỏi albumin. Vì trimethoprim và sulfamethoxazol có thể cản trở chuyển hóa acid folic, thuốc chỉ dùng lúc mang thai khi thật cần thiết. Nếu cần phải dùng thuốc trong thời kỳ có thai, điều quan trọng là phải dùng thêm acid folic.
Phụ nữ cho con bú
Không được dùng thuốc này cho phụ nữ trong thời kỳ cho con bú vì trẻ sơ sinh rất nhạy cảm với tác dụng độc của thuốc.
Người lái xe và vận hành máy móc
Thuốc có thê gây ra ảo giác do đó nên thận trọng đối với người lái tàu xe và vận hành máy móc.
Tương tác thuốc Agi-Cotrim F
Dùng đồng thời với các thuốc lợi tiểu, đặc biệt thiazid, làm tăng nguy cơ giảm tiểu cầu ở người già. Sulfonamid có thể ức chế gắn protein và bài tiết qua thận của methotrexat và vì vậy giảm đào thải, tăng tác dụng của methotrexat. Cotrimoxazol dùng đồng thời với pyrimethamin 25mg/tuần làm tăng nguy cơ thiếu máu nguyên hồng cầu khổng lồ.
Cotrimoxazol ức chế chuyển hóa phenytoin ở gan, có khả năng làm tăng quá mức tác dụng của phenytoin.
Cotrimoxazol có thể kéo dài thời gian prothrombin ở người bệnh đang dùng warfarin.
Bảo quản thuốc Agi-Cotrim F
Nhiệt độ dưới 30°C, tránh ẩm và ánh sáng.
Làm gì khi dùng quá liều, quên liều?
Nếu dùng quá liều
Biểu hiện: Chán ăn, buồn nôn, nôn, đau đầu, bất tỉnh. Loạn tạo máu và vàng da là biểu hiện muộn của dùng quá liều. Ức chế tủy.
Xử trí: Gây nôn, rửa dạ dày.
Acid hóa nước tiểu để tăng đào thải trimethoprim. Nếu có dấu hiệu ức chế tủy, người bệnh cần dùng leucovorin (acid folinic) 5 – 15 mg/ngày cho đến khi hồi phục tạo máu. Thẩm phân máu chỉ loại bỏ được một lượng khiêm tốn thuốc. Thẩm phân màng bụng không hiệu quả.
Nếu quên liều
Tham khảo ý kiến của bác sĩ.