Tổng quan
Video: Nguyên nhân nghiện thuốc lá và lý do người hút thuốc lại khó bỏ thuốc lá.
Phụ thuộc nicotine xảy ra khi cơ thể cần và không thể ngừng sử dụng nicotine. Nicotine là chất hóa học có khả năng gây nghiện, có mặt trong thành phần thuốc lá. Khi sử dụng, nicotine tạo ra những cảm giác dễ chịu trong não, nhưng những tác động này chỉ là tạm thời. Do đó, người dùng lại tiếp tục muốn hút thêm một điếu thuốc khác.
Khi hút càng nhiều, lượng nicotine cần để mang lại cảm giác dễ chịu cũng tăng lên. Sau đó nếu muốn dừng lại, người nghiện thuốc lá sẽ phải trải qua những thay đổi khó chịu về tinh thần cũng như thể chất. Đó chính là những triệu chứng của việc cai nghiện nicotine.
Bất kể là người mới tập hút thuốc hay nghiện thuốc lâu năm, việc cai nghiện thuốc lá đều sẽ giúp sức khỏe được cải thiện. Tuy không dễ dàng nhưng bạn hoàn toàn có thể từ bỏ được thói quen hút thuốc nếu có đủ quyết tâm. Hiện nay có rất nhiều phương pháp điều trị cai nghiện nicotine hiệu quả. Hãy nhờ sự tư vấn của bác sĩ để lựa chọn phương pháp phù hợp nhất cho bản thân.
Triệu chứng lệ thuộc nicotine
Chỉ mới thử hút một vài điếu thuốc cũng có thể gây nên lệ thuộc nicotine
Với một số người, chỉ mới thử hút một vài điếu thuốc đã có thể nhanh chóng dẫn đến lệ thuộc nicotine. Các dấu hiệu cho thấy có thể bị nghiện bao gồm:- Không thể ngừng hút thuốc dù đã cố gắng cai thuốc nhiều lần nhưng không thành công
- Xuất hiện các triệu chứng cai khi cố gắng dừng hút thuốc, bao gồm các triệu chứng liên quan đến thể chất và tâm trạng, chẳng hạn như thèm ăn nhiều, lo lắng, khó chịu, bồn chồn, khó tập trung, tâm trạng chán nản, thất vọng, tức giận, tăng cảm giác đói, mất ngủ, táo bón hoặc tiêu chảy
- Vẫn tiếp tục hút thuốc bất chấp các vấn đề sức khỏe, ví dụ như mặc dù đang gặp phải một số bệnh lý về phổi hoặc tim mạch
- Tránh tham gia các hoạt động xã hội, ví dụ như không muốn đến các nhà hàng cấm hút thuốc hoặc ngừng giao lưu với gia đình hay bạn bè vì không thể hút thuốc trong những tình huống này
Khi nào đến gặp bác sĩ
Hãy nhờ sự tư vấn của bác sĩ để có phương pháp cai nghiện thuốc lá an toàn, hiệu quả
Hầu hết những người nghiện thuốc lá đều cố gắng ngừng hút trước khi đạt được mức cai thuốc lâu dài và ổn định.
Khả năng cai nghiện nicotine thành công sẽ tăng lên nếu bạn tuân thủ theo một kế hoạch điều trị toàn diện cả về thể chất và hành vi. Hãy nhờ đến sự tư vấn của chuyên gia y tế để tìm cho mình phương pháp cai nghiện thuốc lá hiệu quả và an toàn.
Nguyên nhân lệ thuộc nicotine
Nicotine chất hóa học có khả năng gây nghiện trong thuốc lá. Sau khi hít một hơi thuốc lá, nicotine sẽ nhanh chóng giải phóng vào máu và đi đến não trong vòng vài giây. Tại đây, nicotine làm tăng giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh, gây điều chỉnh tâm trạng và hành vi.
Nicotine có trong thuốc lá là nguyên chính gây ra tình trạng nghiện hút thuốc
Dopamine là một trong những chất dẫn truyền thần kinh này. Khi được giải phóng ở trung tâm thần kinh tưởng thưởng của não sẽ gây ra cảm giác sảng khoái và cải thiện tâm trạng.
Khi hút càng nhiều, càng cần nhiều nicotine hơn để cảm thấy dễ chịu. Sau đó, nicotine sẽ nhanh chóng trở thành một phần của thói quen hàng ngày và đan xen vào các công việc và cảm giác khác.
Các tình huống phổ biến gây ra ham muốn hút thuốc bao gồm:
- Uống cà phê hoặc giải lao tại nơi làm việc
- Khi nói chuyện điện thoại
- Uống rượu
- Lái xe
- Dành thời gian cho bạn bè
Để khắc phục tình trạng lệ thuộc nicotine, cần nhận thức được các tác nhân kích thích cơn thèm hút thuốc và lập kế hoạch đối phó với chúng.
Các yếu tố nguy cơ
Hầu hết những người nghiện thuốc lá bắt đầu hút thuốc từ thời thiếu niên
Bất kỳ ai hút thuốc hoặc sử dụng các dạng khác của thuốc lá đều có nguy cơ trở nên lệ thuộc nicotine. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng thuốc lá bao gồm:
- Tuổi: Hầu hết những người nghiện thuốc lá bắt đầu hút từ thời thiếu niên. Độ tuổi bắt đầu hút thuốc càng trẻ, khả năng bị nghiện càng cao.
- Di truyền: Khả năng nghiện thuốc lá có thể liên quan một phần đến di truyền. Các yếu tố di truyền có thể ảnh hưởng đến cách các thụ thể trên bề mặt tế bào thần kinh của não phản ứng với liều lượng cao nicotine do thuốc lá cung cấp.
- Cha mẹ và bạn bè đồng trang lứa: Những trẻ em lớn lên với cha mẹ hoặc người thân hút thuốc có nhiều khả năng trở thành người nghiện thuốc lá hơn. Trẻ em có bạn bè hút thuốc cũng có nhiều khả năng thử nó hơn.
- Trầm cảm hoặc bệnh tâm thần khác: Nhiều nghiên cứu cho thấy mối liên quan giữa trầm cảm và hút thuốc. Những người bị trầm cảm, tâm thần phân liệt, rối loạn căng thẳng sau chấn thương hoặc các dạng bệnh tâm thần khác có nhiều khả năng là người hút thuốc.
- Sử dụng chất kích thích khác: Những người lạm dụng rượu và ma túy bất hợp pháp cũng thường nghiện thuốc lá.
Các tác hại của thuốc lá
Hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do ung thư phổi
Khói thuốc lá chứa hơn 60 chất hóa học gây ung thư và hàng ngàn chất độc hại khác. Ngay cả loại thuốc lá với nhãn "hoàn toàn tự nhiên" hay thảo dược cũng đều chứa hóa chất độc hại.
Chúng ta đều biết những người hút thuốc lá có nguy cơ mắc một số bệnh cao hơn nhiều so với những người không hút thuốc. Tuy nhiên, ít người biết rõ về các vấn đề sức khỏe khác nhau mà thuốc lá có thể gây ra:
- Ung thư phổi và bệnh phổi: Hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do ung thư phổi. Ngoài ra, hút thuốc còn gây ra các bệnh về phổi, chẳng hạn như khí phế thũng và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính. Bên cạnh đó, hút thuốc còn làm cho bệnh hen suyễn trở nên trầm trọng hơn.
- Các bệnh ung thư khác: Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ mắc nhiều loại ung thư bao gồm ung thư miệng, họng (hầu), thực quản, thanh quản, bàng quang, tuyến tụy, thận, cổ tử cung và một số loại bệnh bạch cầu khác. Nhìn chung, hút thuốc gây ra 30% tổng số ca tử vong do ung thư.
- Các vấn đề về tim và hệ tuần hoàn: Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch, bao gồm các cơn đau tim và đột quỵ. Nếu đã có tiền sử bị các bệnh tim mạch, chẳng hạn như suy tim, hút thuốc sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng này.
- Đái tháo đường: Hút thuốc lá làm tăng kháng insulin, có thể tạo tiền đề cho đái tháo đường type 2. Nếu đã có tiền sử mắc tiểu đường, hút thuốc sẽ gây tăng nguy cơ biến chứng, chẳng hạn như bệnh thận và các vấn đề về mắt.
- Những vấn đề về mắt: Hút thuốc có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề về mắt nghiêm trọng như đục thủy tinh thể và mất thị lực do thoái hóa điểm vàng.
- Vô sinh và bất lực: Hút thuốc lá làm giảm khả năng sinh sản ở phụ nữ và tăng nguy cơ liệt dương ở nam giới.
- Các biến chứng khi mang thai: Những bà mẹ hút thuốc khi mang thai có nguy cơ sinh non và sinh con nhẹ cân cao hơn.
- Cảm lạnh, cảm cúm và các bệnh khác: Những người hút thuốc dễ bị nhiễm trùng đường hô hấp, chẳng hạn như cảm lạnh, cảm cúm và viêm phế quản.
- Bệnh răng và nướu: Hút thuốc có liên quan đến việc tăng nguy cơ phát triển viêm nướu và nhiễm trùng nướu nghiêm trọng.
Hút thuốc lá còn gây ra những nguy cơ về sức khỏe cho những người xung quanh. Vợ/chồng và những người thân trong gia đình của người nghiện thuốc lá tuy không hút thuốc nhưng cũng có nguy cơ mắc ung thư phổi và bệnh tim cao hơn so với những người không sống chung với người hút thuốc. Trẻ em có cha mẹ hút thuốc dễ bị hen suyễn, nhiễm trùng tai và cảm lạnh trầm trọng hơn.
Biện pháp phòng ngừa
Cách tốt nhất để ngăn lệ thuộc vào nicotine là không hút thuốc lá
Cách tốt nhất để ngăn ngừa lệ thuộc vào nicotine là không hút thuốc lá.
Để trẻ em không tập hút thuốc từ khi còn nhỏ cách hiệu quả nhất chính là giữ cho môi trường xung quanh trẻ đặc biệt là gia đình được tránh xa với khói thuốc lá. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những đứa trẻ có cha mẹ không hút thuốc hoặc những người đã bỏ thuốc thành công sẽ ít có khả năng hút thuốc hơn.
Chẩn đoán lệ thuộc nicotine
Bác sĩ có thể hỏi hoặc yêu cầu bệnh nhân điền vào bảng câu hỏi để đánh giá mức độ phụ thuộc nicotine từ đó xác định phác đồ điều trị phù hợp cho mỗi người. Hút càng nhiều thuốc hơn mỗi ngày và hút càng sớm sau khi thức dậy thì mức độ phụ thuộc vào nicotine càng cao.
Điều trị lệ thuộc nicotine
Hầu hết những người hút thuốc đã từng cố gắng cai thuốc một cách nghiêm túc. Tuy nhiên rất khó để cai được thuốc trong lần đầu tiên, đặc biệt nếu không có sự hỗ trợ. Khả năng cai thuốc thành công hơn nếu có hỗ trợ của thuốc và sự tư vấn, chúng đều đã được chứng minh là hiệu quả, đặc biệt là khi sử dụng kết hợp.
Sử dụng thuốc
Một số sản phẩm cai thuốc lá được gọi là liệu pháp thay thế nicotine vì chúng chứa nhiều lượng nicotine khác nhau. Một trong số chúng cần có đơn thuốc hoặc không. Có hai loại thuốc cai nghiện thuốc đã được phê duyệt không chứa nicotine và đều chỉ được bán theo đơn.
Bất kỳ sản phẩm nào trong số trên đều có thể giúp giảm cảm giác thèm nicotine cũng như các triệu chứng cai nghiện khiến tăng khả năng ngừng hút thuốc hơn. Sử dụng nhiều hơn một loại sẽ mang lại kết quả tốt hơn.
Mặc dù bạn có thể mua một số sản phẩm cai thuốc lá mà không cần đơn thuốc, nhưng bạn vẫn nên đi khám trước đó để có thể cùng bác sĩ thảo luận về những sản phẩm phù hợp, thời gian sử dụng và các tác dụng phụ có thể xảy ra.
Tư vấn
Thuốc giúp cơ thể đối phó bằng cách giảm các triệu chứng cai nghiện và cảm giác thèm ăn, trong khi các phương pháp điều trị hành vi giúp phát triển các kỹ năng cần thiết để từ bỏ thuốc lá một cách lành mạnh. Dành càng nhiều thời gian cho chuyên viên tư vấn thì kết quả điều trị của bạn càng tốt.
Trong quá trình tư vấn cá nhân hoặc nhóm, bạn sẽ học được các kỹ thuật có thể sử dụng để giúp bạn ngừng hút thuốc. Nhiều bệnh viện, chương trình chăm sóc sức khỏe cũng như một số trung tâm y tế đã cung cấp các chương trình điều trị nội trú, phương pháp điều trị chuyên sâu nhất hiện có.
Các phương pháp cần tránh
Thuốc lá điện tử không được chứng minh là an toàn hay hiệu quả trong việc giúp cai thuốc lá so với các liệu pháp thay thế nicotine. Trên thực tế, nhiều người sử dụng thuốc lá điện tử để cai thuốc thấy mình đang sử dụng cả hai sản phẩm hơn là bỏ thuốc lá.
Không nên thay thế sang hình thức sử dụng khác để hút thuốc. Thuốc lá dưới mọi hình thức đều không an toàn. Tránh xa các sản phẩm:
- Các sản phẩm thuốc lá có thể hòa tan
- Thuốc lá không khói
- Kẹo mút chứa nicotin
- Xì gà và tẩu
- Tẩu Hookahs
Xem thêm: