Video: Chăm sóc sơ sinh những ngày đầu
Những lời khuyên sau đây có thể giúp những cặp vợ chồng lo lắng, sợ sệt trở nên tự tin hơn về việc chăm sóc trẻ sơ sinh.
Tìm kiếm sự hỗ trợ sau khi sinh
Doula sau sinh. Nguồn: bellybelly.com.au
Vào khoảng thời gian đầu sau khi sinh, bạn có thể trở nên rất bận rộn và đuối sức. Khi vẫn ở trong bệnh viện, bạn nên thảo luận trước với các chuyên gia chăm sóc sức khỏe ở quanh bạn. Nhiều bệnh viện có các chuyên gia cho con bú hoặc chuyên gia tư vấn cho con bú. Họ là những người có thể giúp quyết định nên bắt đầu cho con uống sữa mẹ hay bú bình. Y tá cũng có thể cho bạn biết cách bế, vỗ lưng ợ hơi, thay đồ và chăm sóc cho em bé của bạn.
Khi về đến nhà, bạn nên thuê một y tá chăm sóc trẻ em, doula sau sinh (người giúp người mẹ mới sinh hồi phục sau quá trình sinh nở) hoặc một thanh thiếu niên trong khu phố có đủ tinh thần trách nhiệm để giúp bạn trong một khoảng thời gian ngắn sau khi sinh. Bác sĩ hoặc bệnh viện có thể giới thiệu cho bạn các dịch chăm sóc y tế tại nhà.
Người thân và bạn bè cũng thường muốn giúp đỡ một tay. Tuy nhiên nếu bạn và họ bất đồng quan điểm thì cũng đừng gạt bỏ những kinh nghiệm của họ. Nhưng nếu bạn không muốn phải tiếp khách hoặc phải lo lắng về các vấn đề khác thì đừng cảm thấy tội lỗi khi đặt ra những điều lệ đối với người đến thăm.
Bế một đứa trẻ mới sinh
Bế trẻ sơ sinh. Nguồn: familyeducation.comNếu bạn chưa dành nhiều thời gian tiếp xúc với trẻ sơ sinh thì sự yếu ớt của chúng có thể khiến bạn lo lắng. Dưới đây là một số điều cơ bản cần nhớ:
- Rửa tay(hoặc sát khuẩn tay) trước khi bế em bé. Hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh chưa phát triển nên chúng dễ có khả năng bị nhiễm trùng. Hãy đảm bảo rằng tất cả những người chăm sóc cho em bé của bạn có bàn tay sạch sẽ.
- Nâng đỡ đầu và cổ của bé. Nâng đầu khi bế trẻ và đỡ đầu khi bế bé nằm thẳng hoặc khi bạn đặt trẻ nằm xuống.
- Không bao giờ được lắc trẻ sơ sinh dù bạn đang chơi đùa hay cáu giận. Rung lắc có thể gây chảy máu não và thậm chí tử vong. Nếu bạn cần đánh thức trẻ thì hãy cù nhẹ vào chân hay thổi nhẹ vào má chúng chứ đừng lắc.
- Đảm bảo em bé của bạn được thắt chặt vào xe đẩy hoặc ghế ngồi xe hơi. Hạn chế bất kỳ tác động nào quá thô bạo.
- Hãy nhớ rằng em bé sơ sinh của bạn chưa sẵn sàng vui đùa quá thô bạo, chẳng hạn như bị đung đưa trên đầu gối hoặc được tung lên không trung.
Gắn kết và xoa dịu
Gắn kết có lẽ là một trong những phần thú vị nhất trong việc chăm sóc trẻ sơ sinh. Quá trình nãy diễn ra trong khoảng thời gian nhạy cảm vào những giờ những ngày đầu tiên sau khi sinh giúp cha mẹ có mối liên kết sâu sắc với con mình. Sự gần gũi về thể chất có thể thúc đẩy sự kết nối về mặt tình cảm.
Đối với trẻ sơ sinh, sự gắn bó góp phần vào sự phát triển cảm xúc và ảnh hưởng đến sự phát triển của chúng trong các lĩnh vực khác chẳng hạn như tăng trưởng về thể chất. Nói tóm lại, hãy yêu thương em bé của bạn thật nhiều. Trẻ em phát triển mạnh mẽ khi có cha mẹ hoặc người lớn khác yêu thương chúng vô điều kiện.
Hãy gắn kết bằng cách ôm và nhẹ nhàng vuốt ve bé. Cả bạn và bạn đời của bạn có thể tận dụng cơ hội này để được “da kề da”, ôm áp sát trẻ sơ sinh vào làn da của bạn khi cho con bú hoặc bế con trong tay.
Trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ sinh non và những trẻ có vấn đề về sức khỏe có thể phản ứng với việc mát-xa cho trẻ sơ sinh. Một số kiểu mát-xa nhất định có thể tăng cường sự gắn kếp và hỗ trợ sự tăng trưởng và phát triển của trẻ. Có rất nhiều sách và video hướng dẫn mát-xa cho trẻ sơ sinh. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi tiến hành bất kỳ kỹ thuật xoa bóp nào cho trẻ. Hãy cẩn thận vì trẻ sơ sinh không khỏe như người lớn, vì vậy hãy xoa bóp nhẹ nhàng.
Những đứa trẻ thường rất thích những âm thanh như tiếng nói chuyện, bi bô, ca hát và thủ thỉ. Trẻ em cũng thích nghe nhạc. Lục lạc và điện thoại di động là những cách kích thích thính giác của trẻ sơ sinh. Nếu con bạn đang quấy khóc thì hãy thử hát, ngâm thơ hoặc đọc to các bài đồng dao và nhẹ nhàng bồng con trên tay hoặc lắc lư trên ghế.
Một vài đứa trẻ có thể nhạy cảm bất thường đối với sự động chạm, ánh sáng hoặc âm thanh và có thể dễ giật mình, khóc, ngủ ít hơn dự kiến hoặc quay mặt đi khi ai đó nói chuyện với chúng. Nếu trường hợp này xảy ra với em bé của bạn thì hãy giữ mức độ tiếng ồn và ánh sáng ở mức từ thấp đến vừa phải.
Quấn tã, một phương pháp hữu dụng đối với một số trẻ sơ sinh trong vài tuần đàu tiên, là một kỹ thuật xoa dịu mà những người làm cha mẹ lần đầu nên học. Hãy quấn đúng cách và giữ cho cánh tay của em bé ôm sát vào cơ thể bạn nhưng cũng đồng thời cho phép chân của chúng cử động. Việc quấn tã không chỉ giúp giữ ấm cho trẻ mà còn mang lại cho chúng cảm giác an toàn và thoải mái. Quấn khăn cũng giúp hạn chế phản xạ giật mình để em bé của bạn có thể ngủ ngon giấc.
Quấn tã cho em bé. Nguồn: intermountainhealthcare.orgCách quấn tã:
- Trải tã lên giường, gấp một góc xuống thành hình tam giác vuông cân.
- Đặt trẻ nằm ngửa trên chơi với đầu cơ hơn góc gấp.
- Quấn phần tã bên trái vào nách trẻ rồi luồn xuống tay phải hoặc đè người bé lên cho chặt.
- Quấn phần tã dưới qua chân của em bé và kéo về phía đầu, gấp bớt vải xuống nếu nó quá gần mặt. Hãy đảm bảo không quấn quá chặt quanh hông. Hông và đầu gối nên hơi cong và hướng ra ngoài. Quấn tã quá chặt có thể làm tăng nguy cơ mắc chứng loạn sản xương hông.
- Quấn phần tã bên phải xung quanh bé và gài vào phần tã bên trái, chỉ để hở cổ và đầu. Hãy đảm bảo bạn có thể luồn một tay vào giữa ngực và chăn của bé. Điều này cho bạn biết bạn không quấn bé quá chặt và giúp bé thở thoải mái. Tuy nhiên cũng đừng quấn tã quá lỏng để tránh bị bung.
- Không nên quấn tã cho trẻ em sau 2 tháng tuổi. Ở độ tuổi này, một số trẻ có thể lăn lộn khi được quấn tã. Điều này làm tăng nguy cơ mắc hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS).
Những điều cần biết về tã lót
Có lẽ trước khi bạn đưa em bé của bạn về nhà thì bạn đã quyết định được sẽ sử dụng tã vải hay tã dung một lần. Cho dù bạn sử dụng loại nào thì con bạn cũng sẽ làm bẩn tã khoảng 10 lần một ngày hoặc khoảng 70 lần một tuần.
Trước khi cho bé mặc tã, hãy đảm bảo rằng bạn có đầy đủ đồ dùng trong tầm với để không phải bỏ mặc em bé trên bàn thay tã để đi lấy đồ.
Những đồ bạn cần:
- Một cái tã sạch
- Đai buộc (nếu sử dụng tã vải gấp sẵn)
- Kem trị hăm tã
- Khăn lau tã (hoặc một chậu nước ấm và khăn sạch hoặc bông gòn)
Sau mỗi lần đi vệ sinh hoặc nếu tã bị ướt thì hãy đặt trẻ nằm ngửa và lấy tã bẩn ra. Dùng nước, bông gòn và khăn mặt hoặc khăn lau nhẹ nhàng để vệ sinh vùng kín của bé. Khi cởi tã cho bé trai, hãy làm thật cẩn thận vì tiếp xúc với không khí quá lâu có thể khiến bé mắc tiểu. Khi lau cho bé gái, hãy lau mông bé từ trước ra sau để tránh nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI). Bôi kem trị hăm để tránh hoặc chữa hăm tã. Luôn nhớ phải rửa sạch tay sau khi thay tã cho bé.
Hăm tã là một mối quan ngại phổ biến. Phát ban đỏ và mụn thường sẽ biến mất sau vài ngày không mặc tã, tắm nước ấm và thoa kem trị hăm. Hầu hết các tình trạng phát ban xảy ra do da của em bé nhạy cảm, dễ bị kích ứng bởi tã ướt hoặc phân.
Để ngăn ngừa hoặc chữa hăm tã, hãy thử các mẹo sau:
- Thay tã cho bé thường xuyên và càng sớm càng tốt sau khi bé đi tiểu.
- Nhẹ nhàng vệ sinh vùng kín của trẻ bằng xà phòng và nước (khăn lau đôi khi có thể gây khó chịu), sau đó thoa một lớp kem chống hăm tã thật dày. Các loại kem chứa oxit kẽm được ưa chuộng hơn vì chúng hình thành một hàng rào chống lại độ ẩm.
- Nếu bạn dùng tã vải, hãy giặt chúng bằng nước giặt không màu và không có mùi hương nhân tạo.
- Hãy tháo tã vào một khoảng thời gian trong ngày để cho da bé thoát khí.
Khi tình trạng hăm tã tiếp tục kéo dài hơn 3 ngày hoặc có vẻ trở nên tồi tệ hơn thì hãy gọi điện cho bác sĩ để được kê đơn nếu bạn nghi nguyên nhân gây hăm là do nhiễm nấm.
Những kiến thức cơ bản về tắm em bé
Tắm cho em bé. Nguồn: healthline.comBạn nên cho bé tắm bằng bọt biển cho đến khi:
- Dây rốn rụng và rốn lành hoàn toàn (1 đến 4 tuần)
- Vết cắt bao quy đầu lành lại (1 đến 2 tuần)
Tắm hai hoặc ba lần một tuần trong năm đầu tiên là hợp lý. Tắm thường xuyên hơn có thể khiến da bé bị khô.
Hãy chuẩn bị những vật dụng này trước khi tắm cho bé:
- Khăn lau sạch và mềm
- Xà phòng và dầu gội đầu dịu nhẹ, không mùi dành cho trẻ nhỏ
- Bàn chải mềm để kích thích da đầu của bé
- Khăn tắm hoặc chăn
- Một cái tã sạch
- Quần áo sạch
Tắm bọt biển. Hãy chọn một bề mặt phẳng, an toàn (bàn thay đồ, sàn nhà hoặc quầy đồ) trong phòng ấm để tắm cho bé. Đổ nước ấm (không quá nóng!) vào bồn rửa hoặc một cái chậu ở gần đó. Cởi đồ và quấn khăn cho bé. Lau sạch mắt cho bé bằng khăn (hoặc bông gòn sạch) thấm nước. Bắt đầu lau từ một bên mắt, từ góc trong ra góc ngoài. Dùng bên khăn sạch còn lại hoặc một miếng bông gòn khác để rửa mắt còn lại. Lau sạch mũi và tai của bé bằng khăn ẩm. Sau đó làm ướt khăn một lần nữa và cho một ít xà phòng rửa mặt nhẹ nhàng rồi thấm khô cho bé.
Tiếp theo hãy sử dụng dầu gội dành cho trẻ em để tạo bọt và gội đầu nhẹ nhàng cho trẻ rồi xả sạch. Dùng khăn ướt và xà phòng để rửa sạch cơ thể của bé, đặc biệt chú ý đến các nếp nhăn dưới cánh tay, sau tai, quanh cổ và vùng kín. Khi bạn đã rửa sạch những khu vực đó thì hãy đảm bảo rằng chúng được lau khô ráo. Sau đó quấn tã và mặc quần áo cho bé.
Tắm bồn. Khi em bé của bạn đã sẵn sàng cho việc tắm bồn, những lần tắm sẽ trở nên nhẹ nhàng và gọn gàng hơn. Nếu em bé bị khó chịu thì hãy quay trở lại tắm bọt biển thêm 1 hoặc 2 tuần rồi thử lại tắm bồn.
Ngoài các vật dụng được kể ở trên thì bạn cần thêm:
- Bồn tắm dành cho trẻ sơ sinh đủ chứa từ 5 đến 7cm nước ấm (không quá nóng!). Bạn có thể kiểm tra nhiệt độ nước bằng khuỷu tay hoặc cổ tay trước khi tắm cho bé. Bồn tắm dành cho trẻ sơ sinh là loại bồn nhựa có thể cho vừa bồn tắm thông thường. Kích thước này phù hợp với trẻ sơ sinh và khiến việc tắm rửa trở nên dễ dàng hơn.
Cởi quần áo cho bé rồi đặt vào bồn nước ấm ngay lập tức (hãy đảm bảo nhiệt độ phòng cũng ấm) để bé không bị lạnh. Nước trong bồn không sâu quá 5 đến 7 cm và không chảy thêm nước. Dùng một tay của bạn để đỡ đầu còn tay kia đỡ chân em bé. Hãy nói chuyện nhẹ nhàng và từ từ hạ bé xuống bồn cho nước ngập ngang ngực.
Dùng khăn để rửa mặt và tóc của bé. Nhẹ nhàng xoa bóp da đầu của trẻ bằng các miếng đệm ngón tay hoặc bàn chải tóc mềm dành cho trẻ nhỏ. Hãy xoa bóp cả vùng trên thóp (điểm mềm) trên đỉnh đầu của bé. Khi bạn xả xà phòng hoặc dầu gội khỏi đầu của trẻ, hãy úp bàn tay của bạn qua trán để nước chảy ra hai bên và xà phòng không dính vào mắt trẻ. Nhẹ nhàng rửa cơ thể của trẻ bằng nước và một chút xà phòng.
Trong suốt quá trình tắm, thường xuyên dội nước nhẹ nhàng khắp cơ thể để trẻ không bị lạnh. Sau khi tắm phải quấn khăn cho bé ngay lập tức, đảm bảo trùm kín đầu. Khăn trẻ em có mũ trùm đầu rất tốt đối để giữ ấm cho em bé mới tắm.
Trong khi tắm cho trẻ sơ sinh, không bao giờ được để trẻ ở một mình. Nếu bạn cần rời khỏi phòng tắm, hãy quấn trẻ bằng một chiếc khăn và đưa trẻ đi cùng bạn.
Cắt bao quy đầu và chăm sóc dây rốn
Ngay sau khi cắt bao quy đầu, đầu dương vật thường được phủ một lớp gạc có tẩm sáp dầu khoáng để vết thương không dính vào tã. Nhẹ nhàng lau sạch phần đầu sau đó thoa dầu khoáng lên để nó không bị dính vào tã. Dương vật bị tấy đỏ hoặc kích ứng sẽ biến mất sau vài ngày. Nhưng nếu những tình trạng này trở nên nghiêm trọng và hình thành mụn nước chứa mủ thì bạn nên gọi cho bác sĩ ngay lập tức.
Chăm sóc dây rốn ở trẻ sơ sinh cũng rất quan trọng. Một số bác sĩ đề nghĩ dùng cồn để vệ sinh vùng đó cho đến khi gốc dây khô và rụng đi (thường từ 10 ngáy đến 3 tuần). Một số người lại khuyên bạn nên để khu vực đó yên và không tác động gì thêm. Hãy nói chuyện với bác sĩ của con bạn để đưa ra lựa chọn thích hợp nhất.
Vùng rốn của trẻ sơ sinh không nên bị ngập trong nước cho đến khi cuống rốn rụng đi và vết thương lành lại. Cho đến khi rụng, gốc dây sẽ chuyển từ màu vàng sang nâu hoặc đen và điều này hoàn toàn bình thường. Hãy gọi cho bác sĩ nếu vùng rốn có màu đỏ, bốc ra mùi hôi hoặc tiết dịch.
Cho con bú và ợ hơi
Dù bạn cho trẻ bú sữa mẹ hay bú bình thì việc nên cho trẻ bú với tần suất như thế nào cũng có thể làm bạn bối rối. Bạn nên cho trẻ ăn theo nhu cầu, bất cứ khi nào chúng đói. Bé có thể ra hiệu cho bạn bằng cách khóc, đưa ngón tay vào miệng hoặc phát ra tiếng động khi bú.
Một em bé sơ sinh cần được cho bú sau mỗi 2 đến 3 giờ. Nếu bạn đang cho con bú thì hãy cho trẻ bú mỗi bên vú khoảng 10 đến 15 phút. Nếu bạn cho con bú bình thì chúng có thể sẽ uống từ 60ml đến 90ml mỗi làn bú.
Một số trẻ sơ sinh có thể cần được đánh thức vài giờ một lần để đảm bảo chúng ăn đủ. Hãy gọi cho bác sĩ nếu em bé của bạn cần được đánh thức thường xuyên hoặc nếu bé có vẻ không thích ăn hoặc bú.
Nếu bạn cho con uống sữa bột, bạn có thể dễ dàng theo dõi xem con bạn có ăn đủ hay không. Nếu bạn cho con bú sữa mẹ thì việc này có thể khó hơn một chút. Nếu em bé của bạn hài lòng và vui vẻ thì bé sẽ làm tã ướt khoảng sáu lần và ị vài lần mỗi ngày. Bé sẽ ngủ ngon và tăng cân đều đặn.
Một cách tốt khác để biết con bạn có bú đủ sữa hay không là hãy để ý xem ngực của bạn có căm thấy căng trước khi cho bú và bớt căng hơn sau khi cho bé bú. Hãy nói chuyện với bác sĩ nếu bạn lo lắng về sự phát triển hay lịch trình ăn uống của con bạn.
Trẻ sơ sinh thường nuốt không khí trong khi bú, điều này có thể khiến trẻ quấy khóc. Để ngăn ngừa điều này, hãy cho bé ợ hơi thường xuyên. Hãy cho con bạn ợ hơi sau mỗi lần uống từ 60ml đến 90ml nếu bạn cho con bú bình hoặc sau mỗi lần chuyển vú nếu bạn cho con bú sữa mẹ.
Nếu em bé của bạn có xu hướng bị đầy hơi, trào ngược dạ dày thực quản hoặc quấy khóc trong khi bú, hãy thử cho con bạn ợ hơi sau mỗi lần bú bình hoặc 5 phút một lần khi bú sữa mẹ.
Hãy thử các mẹo ợ hơi sau:
- Giữ em bé nằm thẳng và để đầu của bé dựa lên vai của bạn. Nâng đỡ đầu và lưng của bé trong khi nhẹ nhàng vỗ nhẹ vào lưng bé bằng tay còn lại.
- Để em bé ngồi vào lòng bạn. Nâng đỡ ngực và đầu của bé bằng một tay bằng cách nâng cằm bé vào lòng bàn tay và đặt gót bàn tay lên ngực bé (lưu ý nắm chặt cằm bé chứ không phải cổ họng). Dùng tay còn lại vỗ nhẹ vào lưng bé.
- Đặt em bé nằm úp mặt vào lòng bạn. Nâng đỡ đầu của bé, đảm bảo đầu ở vị trí cao hơn ngực và nhẹ nhàng vỗ hoặc xoa lưng trẻ.
Nếu bé không ợ sau vài phút thì hãy đổi tư thế cho bé và thử lại thêm vài phút trước khi tiếp tục cho bú. Luôn cho trẻ ợ hơi ngay sau khi bú xong sau đó giữ trẻ ở tư thế thẳng ít nhất từ 10 đến 15 phút để trẻ không bị trớ.
Những điều cần biết về giấc ngủ
Giấc ngủ của trẻ sơ sinh. Nguồn: parents.com
Là những người làm cha mẹ lần đầu, bạn có thể ngạc nhiên khi biết rằng trẻ sơ sinh (có vẻ luôn cần bạn) thực sự ngủ khoảng 16 giờ hoặc hơn.
Trẻ sơ sinh thường ngủ từ 2 đến 4 giờ nên đừng mong chúng sẽ ngủ suốt đêm. Hệ tiêu hóa của trẻ sơ sinh rất nhỏ nên chúng cần được cho ăn vài giờ một lần và cần được đánh thức nếu chúng không được ăn trong 4 giờ (có thể thường xuyên hơn nếu bác sĩ quan ngại về khả sự tăng trưởng của bé).
Khi nào con bạn có thể ngủ suốt đêm? Nhiều trẻ sơ sinh ngủ suốt đêm (từ 6 đến 8 giờ) khi được 3 tháng tuổi nhưng nếu con bạn không ngủ thì cũng không đáng quan ngại. Giống với người lớn, các chu kỳ và thói quen ngủ cần được phát triển dần dần. Vì vậy nếu em bé của bạn đang tăng cân và có vẻ ngoài khỏe mạnh thì cũng đường tuyệt vọng nếu trẻ không ngủ xuyên đêm sau 3 tháng.
Điều quan trọng là luôn phải đặt trẻ nằm ngửa khi ngủ để giảm nguy cơ SIDS (hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh). Các phương pháp ngủ an toàn khác bao gồm: không sử dụng chăn, mền, da cừu, thú nhồi bông và gối trong cũi hoặc nôi (những thứ có thể khiến em bé bị ngạt thở); ngủ chung phòng (không chung giường) với cha mẹ trong 6 tháng đến 1 năm đầu. Hãy lật người cho bé khi ngủ (đầu tiên sang phải rồi sang trái v.v..) để ngăn ngừa khả năng bị phẳng một bên đầu.
Nhiều trẻ sơ sinh bị lẫn lộn giữa ngày và đêm. Chúng có xu hướng thức và tỉnh táo hơn vào ban đêm và buồn ngủ hơn vào ban ngày. Một cách để giúp chúng thay đổi là giữ kích thích vào ban đêm ở mức tối thiểu. Giữ ánh sáng đèn ở mức thấp bằng cách sử dụng đèn ngủ. Dành thời gian nói chuyện và chơi với con vào ban ngày. Khi bé thức dậy trong ngày, hãy cố gắng giữ cho bé tỉnh táo lâu hơn một chút bằng cách nói chuyện và chơi đùa.
Bạn có thể cảm thấy lo lắng về việc chăm sóc trẻ sơ sinh nhưng trong một vài tuần ngắn ngủi bạn sẽ hình thành thói quen nuôi dạy con một cách chuyên nghiệp! Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc hay lo lắng nào thì hãy nhờ bác sĩ giới thiệu các nguồn thông tin tham khảo đáng tin để giúp bạn và con bạn cùng phát triển.
Xem thêm: