Ở nhiều địa phương, cây cỏ mực hay còn gọi là cây nhọ nồi, hạ liên thảo… Đây là loài cây mọc thành bụi lớn ở ven đường, bờ ao, hồ rất phổ biến ở miền Bắc nước ta. Do khả năng sống tạp, dễ bắt gặp nên nhiều người chỉ coi đó là một loài cỏ dại. Tuy nhiên, cỏ mực lại là vị thuốc Nam quý và rẻ tiền, rất tốt cho sức khỏe, đặc biệt là nhờ tác dụng cầm màu.
Tìm hiểu về cây cỏ mực
Video: Cỏ mực: Dược liệu với những tác dụng "thần kỳ"
Cây cỏ mực, còn có tên là nhọ nồi (Eclipta prostrata L.), họ Cúc (Asteraceae) là loài thân thảo, thân tròn màu lục hoặc đỏ tía, có lông cứng, cao độ 40 cm. Lá mọc đối hình mác. Cụm hoa màu trắng, mọc ở ngọn thân hoặc kẽ lá thành đầu. Quả bế, có 3 cạnh, hơi dẹt. Gọi là cây cỏ mực vì khi vò nát có nước chảy ra như mực đen Cây cỏ mực có lá mọc đối hình mác, hoa màu trắngỞ Việt Nam cỏ cỏ mực phân bố ở hầu hết các tỉnh vùng đồng bằng, trung du và miền núi ở độ cao 1500 m. Vị thuốc là bộ phận trên mặt đất của cây. Có thể dùng cây tươi, hoặc cây khô. Nếu dùng khô, trước khi cây ra hoa, cắt lấy bộ phận trên mặt đất, phơi khô. Khi dùng, rửa sạch, để ráo nước, cắt đoạn 3 – 5 cm, phơi khô. Tùy theo yêu cầu có thể sao qua hoặc sao cháy để tăng tác dụng cầm máu của vị thuốc.
Thành phần hoạt chất
Cây cỏ mực chứa tinh dầu, tanin, chất đắng, alcaloid, các dẫn chất thiophen, như dithienyl acetylen ester, α terthienyl, terthienyl aldehyd ecliptal, các chất wedelolacton, stigmasterol, sitosterol, daucosterol; saponin: ecliptasaponin A, B, C.
Tác dụng của cây cỏ mực
Cây cỏ mực có tác dụng cầm máu do tăng tổng lượng prothrombin trong máu. Với liều 3g/kg chuột, tăng thời gian Quick rõ rệt, tăng trương lực của tử cung cô lập, tăng prothrombin, không làm tăng huyết áp, không giãn mạch, còn tác dụng ức chế một số chủng vi khuẩn, tụ cầu vàng, liên cầu, trực khuẩn bạch hầu, trực khuẩn than, trực khuẩn đại tràng.
Theo Y học cổ truyền, cây cỏ mực có tính mát, vị chua pha lẫn ngọt, tác dụng chính vào 2 kinh can thận, giúp thanh can nhiệt, điều trị xuất huyết nội tạng và các triệu chứng sưng tấy, mẩn ngứa. Bên cạnh đó, trong cuốn sách Thần nông bản thảo và Điền nam bản thảo có ghi, cây cỏ mực có thể dùng để đắp và bôi lên tóc giúp làm đen và mượt.
Không chỉ trông Đông Y, Y học hiện đại cung chỉ ra, trong cây cỏ mực chứa nhiều tinh dầu, Carotene và các Alcaloid có tác dụng tăng tốc độ đông máu, giúp cầm máu và giảm thiểu tình trạng nhiễm trùng. Bên cạnh đó, một vài thí nghiệm về tính độc của cây cỏ mực trên chuột nhắt trắng với liều lượng độc tố tăng gấp 5 – 80 lần. Và kết quả, không thấy bất kỳ tác dụng phụ hay xuất hiện độc tính nào trên cơ thể. Vì vậy, có thể sử dụng cây cỏ mực để chữa bệnh.
Một số tác dụng tuyệt vời của cây cỏ mực đối với sức khỏe:
Cầm máu
Diệt khuẩn và tiêu viêm
Giúp tăng cường hệ miễn dịch, ức chế tế bào ung thư biến tính
Ngoài việc thanh can nhiệt, dưỡng thận âm, tác dụng cầm máu của cỏ mực đã được nghiên cứu tổng kết qua lâm sàng bệnh sốt xuất huyết và trong phòng thí nghiệm, mở ra cách giải thích cơ chế tác dụng cầm máu. Do vậy, cần bảo lưu vai trò của cỏ mực trong phương pháp chữa sốt xuất huyết vì chảy máu là một trong 2 yếu tố gây tử vong lớn nhất trong bệnh này.
Một số bài thuốc
Thuốc thanh nhiệt lương huyết, cầm máu, trị chảy máu cam, đại tiện táo, viêm mũi: Cỏ cỏ mực 12g, sinh địa 12g, đan bì 9g, trắc bách diệp 12g, tiên hạc thảo 12g, tri mẫu 9g, hỏa ma nhân 12g, hoàng cầm 9g, rễ cỏ tranh 15g. Sắc uống ngày một thang.
Chữa tiểu đường, người gầy mệt mỏi: Lư căn tươi 30g, ô mai 5 quả, mạch môn đông 10g, nam sa sâm 10g, ngọc trúc 10g, nữ trinh tử 10g, cỏ cỏ mực 10g. Sắc uống ngày một thang.
Thuốc cho phụ nữ mãn kinh: phiền táo, nhức đầu, ngủ không ngon giấc...: Cỏ cỏ mực 9g, hồng hoa 9g, hoàng cầm 9g, đương quy 9g, xuyên khung 6g, sinh địa 12g, hoa cúc 9g, bạch thược 12g, ngưu tất 9g, nữ trinh tử 9g, lá dâu 9g. Sắc uống ngày một thang.
Thuốc giảm béo: Cỏ cỏ mực 15g, hãm với nước sôi, uống thay trà hàng ngày. Chữa viêm cầu thận, viêm thận mạn tính, đau lưng, tiểu tiện sẻn, đái dắt, kinh lâu không sạch: Cỏ cỏ mực 30g, tiểu kế 30g, xuyên khung 10g, thục địa 10g, đương quy 10g, xích thược 15g, bạch thược 15g, bồ hoàng 15g. Sắc uống ngày một thang.
Thuốc bổ âm điều kinh: Cỏ cỏ mực 12g, sinh địa 15g, thanh hao 10g, nguyên sâm 10g, bạch thược 10g, đan sâm 10g. Sắc uống ngày một thang.
Chữa viêm tiền liệt tuyến: Cỏ cỏ mực 15g, câu kỷ tử 15g, thục địa 15g, ích trí nhân 10g, thỏ ty tử 12g, đảng sâm 15g, hoàng kỳ 15g, tỏa dương 10g, nữ trinh tử 12g, thổ phục linh 24g, đương quy 6g, vương bất lưu hành 10g. Sắc uống ngày một thang.
Thang ích khí bổ thận, chữa xuất huyết tử cung: Cỏ cỏ mực 30g, hoàng kỳ 60g, bạch thược 15g, thục địa 15g, sinh địa 15g, kinh giới sao 10g, nữ trinh tử 15g, thăng ma 6g, phúc bồn tử 15g. Sắc uống ngày một thang.
Chữa gan nhiễm mỡ: Cỏ cỏ mực 30g, trạch tả 15g, đương quy 15g và nữ trinh tử 20g. Trường hợp gan nhiễm mỡ do nghiện rượu thì thêm: Cát căn 30g, bồ công anh 15g và chỉ củ tử (hạt khúng khéng) 15g; Người béo phì dẫn đến gan nhiễm mỡ thì thêm: đại hoàng 6g và lá sen 15g. Sắc lấy nước uống, mỗi ngày uống một thang thuốc.
Hỗ trị điều trị ung thư: Theo tài liệu của Trung Quốc, để hỗ trợ chữa ung thư, cỏ cỏ mực được dùng phối hợp với những vị thuốc khác trong điều trị bệnh ung thư cổ tử cung, xương, bạch huyết, họng và dạ dày. Trong đó, tác dụng để hỗ trợ chữa ung thư họng, chỉ cần dùng mỗi vị cỏ mực 50g tươi vắt nước uống hàng ngày hoặc sắc nước uống.
Lưu ý khi sử dụng cỏ mực làm thuốc
Tuy được xem là loại thảo dược lành tính, dùng được cho nhiều bệnh lý khác nhau, tuy nhiên vẫn cần cẩn trọng khi sử dụng loại thuốc này.
Không dùng cỏ mực làm thuốc cho phụ nữ có thai do có nguy cơ gây sảy thai.
Đối tượng trẻ nhỏ phải hết sức cẩn thận khi dùng, cần hỏi ý kiến bác sĩ về liều lượng, cách dùng.
Không dùng cỏ mực cho người tỳ vị hư hàn, hay đầy bụng, đi ngoài sống phân, viêm đại tràng mãn tính
Chỉ nên dùng trong các trường hợp bệnh nhẹ, mới mắc. Nếu tình trạng bệnh nặng lên cần đến cơ sở y tế để được thăm khám.
Việc kết hợp nhiều loại dược liệu cần có sự đồng ý của bác sĩ để tránh tương tác gây dị ứng, tác dụng không mong muốn.
Câu hỏi liên quan
Chúng ta đều biết, cái gì nhiều quá cũng không tốt. Vì thế nên, theo các thầy thuốc đông y, các bác sỹ chuyên khoa thì việc uống quá nhiều cây cỏ mực và lạm dụng chúng với liều lượng cao trong thời gian ngắn cũng không được tốt.
Vì thế, tùy theo nhu cầu chữa bệnh mà bạn có thể sử dụng cỏ mực kết hợp cùng các nguyên liệu khác sao cho phù hợp với liều lượng để phát huy tác dụng.
Bạn tránh lạm dụng sử dụng cây cỏ mực bởi sử dụng quá nhiều cũng khiến cho chúng phản tác dụng, thậm chí gây hại cho sức khỏe.
Xem thêm
Tóc bạc sớm khiến bạn cảm thấy mất tự tin, làm vẻ ngoài của bạn già hơn so với độ tuổi. Bạn có thể áp dụng cách gội đầu bằng cỏ mực để cải thiện tình trạng này một cách an toàn.
Có 2 cách để chữa tóc bạc sớm bằng cỏ mực, bạn có thể thực hiện theo 2 cách sau đây:
Gội đầu bằng cỏ mực giúp đen tóc
Sắc nước cỏ mực để uống
Xem thêm
Bài thuốc cây mực chữa suy thận kết hợp với đỗ đen
Chữa suy thận bằng cây cỏ mực với đăng tâm thảo
Hướng dẫn cách dùng nước cây cỏ mực chữa suy thận
Chữa bệnh suy thận bằng cây cỏ mực với mã đề
Bài thuốc cây cỏ mực chữa suy thận kết hợp với mần trầu
Bài thuốc cây cỏ mực chữa suy thận kết hợp với kim tiền thảo
Cam thảo kết hợp với cỏ mực chữa suy thận
Xem thêm
Tây y đã nghiên cứu cho kết quả, cây cỏ mực có chứa các thành phần chính bao gồm: Flavonoid, Terpenoid và Alkloid. Các thành phần hóa học nói trên có nhiều dạng đồng phân cùng với nhóm công thức tương tự. Vì thế để điều trị suy thận hiệu quả nhất nên kết hợp với các dược liệu khác.
Các dược liệu sử dụng cùng sẽ hỗ trợ hoạt chất có sẵn trong cây cỏ mực để chuyển dạng đồng phân, giúp chúng phát huy tác dụng tốt nhất.
Tóm lại theo Tây y và Đông y, cây cỏ mực được chứng minh là có hiệu quả cao trong quá trình điều trị bệnh lý suy thận. Vì thế dược liệu được sử dụng và bào chế ở nhiều dạng, đáp ứng nhu cầu điều trị của người bệnh.
Xem thêm
Cầm máu
Tiêu viêm, diệt khuẩn
Ức chế ung thư, tăng cường miễn dịch
Giúp đen tóc và dưỡng da
Chảy máu cam và thổ huyết (nôn ra máu từ dạ dày)
Tiểu ra máu
Tiểu ra máu
Trĩ ra máu
Chảy máu dạ dày, hành tá tràng
Vết nứt chém nhỏ chảy máu
Điều trị râu tóc bạc sớm
Điều trị di mộng tinh do tâm thận nóng
Trị rong kinh
Trẻ tưa lưỡi
Bị loét ống tiêu hóa chảy máu
Chữa cơ thể suy nhược, kém ăn, ăn không ngon, thiếu máu, gầy yếu:
Chữa chảy máu tử cung
Trị chóng mặt, hoa mắt do can thận âm hư tổn
Chữa ho ra máu
Phòng và điều trị viêm da
Chữa bệnh sỏi thận
Hỗ trợ trong chữa trị chứng giảm tiểu cầu máu:
Xem thêm
Theo thống kê dịch tễ cho thấy có khoảng 80% nguyên nhân gây nhiễm khuẩn đường tiết niệu là do vi khuẩn E.coli. Cỏ mực là loại thảo dược quen thuộc dùng trong các bài thuốc do tác dụng kháng viêm, lợi tiểu, cầm máu, giảm đau tốt. Các hoạt chất trong cỏ mực có khả năng ngăn ngừa biến chứng nhiễm khuẩn huyết trong các trường hợp viêm đường tiết niệu, viêm bàng quang. Đây cũng là nhờ đặc tính kháng khuẩn và khả năng lợi tiểu của dược liệu này.
Ngoài ra, công dụng giảm đau của cỏ nhọ nồi đã giúp bệnh nhân giảm các triệu chứng khó chịu do viêm tiết niệu gây ra. Nhóm các nhà khoa học tại Đại học Dược KM Kundnani đã thực hiện công trình nghiên cứu nhằm chứng minh hoạt tính giảm đau của Nhọ nồi. Kết quả cho thấy dịch chiết Nhọ nồi trong ethanol và các alcaloid cô lập của thảo dược này phát huy hiệu lực giảm đau tốt trên tất cả các mô hình gây đau thử nghiệm. Nhờ đó, Nhọ nồi được sử dụng rộng rãi giúp giảm đau trong chứng tiểu đau buốt, đau thận, đau bàng quang,…
Xem thêm
Từ lâu, cây nhọ nồi đã được ghi nhận khả năng cải thiện sức khỏe tiêu hóa. Điều này là nhờ loại thảo dược giàu các loại hợp chất hóa học và hữu cơ tốt. Chính vì thế, cây nhọ nồi chữa dạ dày bằng cách cải thiện các vấn đề khó tiêu và táo bón. Đây là một loại thuốc cổ truyền tuyệt vời cho chứng rối loạn dạ dày.
Bên cạnh đó, khi kiết lỵ là một vấn đề sức khỏe tiêu hóa mà người bệnh phải đối mặt với chứng tiêu chảy, sốt, co thắt dạ dày và nôn mửa, cây nhọ nồi có khả năng chống lại các vi sinh vật như vi khuẩn, vi rút có trong hệ tiêu hóa gây ra bệnh. Cho người bệnh dùng trà hoặc nước ép cây nhọ nồi pha với mật ong sẽ khiến cho những triệu chứng kiết lỵ thuyên giảm nhanh chóng
Xem thêm
Nói đến tác hại của cây cỏ mực, nhiều người vẫn cho rằng loại dược liệu thiên nhiên này lành tính và không gây hại cho sức khỏe nên sử dụng không điều độ, sai liều, không có sự hướng dẫn gây ra một số hậu quả không mong muốn lên sức khỏe.
Vì vậy, trước khi sử dụng cây cỏ mực để chữa bệnh hoặc cải thiện tình trạng sức khỏe, cần có sự tư vấn của người có chuyên môn như bác sĩ, dược sĩ, chuyên gia, bác sĩ đông y,…
Xem thêm
Khi quá lạm dụng, bạn sẽ nhận thấy nhiều tác hại của cây cỏ mực thay vì hiệu quả tốt với sức khỏe đấy. Vậy uống nhiều cỏ mực có sao không, có ảnh hưởng đến sức khỏe không?
Câu trả lời là có. Khi dùng quá nhiều cây cỏ mực vượt số lượng được khuyến cáo có thể để lại nhiều di chứng không tốt lên sức khỏe. Cây cỏ mực cũng không phải thuốc chữa bệnh nên có nhiều người suy nghĩ dùng sao cũng được, dùng càng nhiều càng tốt.
Xem thêm
Thuốc thanh nhiệt lương huyết, cầm máu, trị chảy máu cam, đại tiện táo, viêm mũi: Cỏ cỏ mực 12g, sinh địa 12g, đan bì 9g, trắc bách diệp 12g, tiên hạc thảo 12g, tri mẫu 9g, hỏa ma nhân 12g, hoàng cầm 9g, rễ cỏ tranh 15g. Sắc uống ngày một thang.
Chữa tiểu đường, người gầy mệt mỏi: Lư căn tươi 30g, ô mai 5 quả, mạch môn đông 10g, nam sa sâm 10g, ngọc trúc 10g, nữ trinh tử 10g, cỏ cỏ mực 10g. Sắc uống ngày một thang.
Thuốc cho phụ nữ mãn kinh: phiền táo, nhức đầu, ngủ không ngon giấc...: Cỏ cỏ mực 9g, hồng hoa 9g, hoàng cầm 9g, đương quy 9g, xuyên khung 6g, sinh địa 12g, hoa cúc 9g, bạch thược 12g, ngưu tất 9g, nữ trinh tử 9g, lá dâu 9g. Sắc uống ngày một thang.
Thuốc giảm béo: Cỏ cỏ mực 15g, hãm với nước sôi, uống thay trà hàng ngày. Chữa viêm cầu thận, viêm thận mạn tính, đau lưng, tiểu tiện sẻn, đái dắt, kinh lâu không sạch: Cỏ cỏ mực 30g, tiểu kế 30g, xuyên khung 10g, thục địa 10g, đương quy 10g, xích thược 15g, bạch thược 15g, bồ hoàng 15g. Sắc uống ngày một thang.
Thuốc bổ âm điều kinh: Cỏ cỏ mực 12g, sinh địa 15g, thanh hao 10g, nguyên sâm 10g, bạch thược 10g, đan sâm 10g. Sắc uống ngày một thang.
Chữa viêm tiền liệt tuyến: Cỏ cỏ mực 15g, câu kỷ tử 15g, thục địa 15g, ích trí nhân 10g, thỏ ty tử 12g, đảng sâm 15g, hoàng kỳ 15g, tỏa dương 10g, nữ trinh tử 12g, thổ phục linh 24g, đương quy 6g, vương bất lưu hành 10g. Sắc uống ngày một thang.
Thang ích khí bổ thận, chữa xuất huyết tử cung: Cỏ cỏ mực 30g, hoàng kỳ 60g, bạch thược 15g, thục địa 15g, sinh địa 15g, kinh giới sao 10g, nữ trinh tử 15g, thăng ma 6g, phúc bồn tử 15g. Sắc uống ngày một thang.
Chữa gan nhiễm mỡ: Cỏ cỏ mực 30g, trạch tả 15g, đương quy 15g và nữ trinh tử 20g. Trường hợp gan nhiễm mỡ do nghiện rượu thì thêm: Cát căn 30g, bồ công anh 15g và chỉ củ tử (hạt khúng khéng) 15g; Người béo phì dẫn đến gan nhiễm mỡ thì thêm: đại hoàng 6g và lá sen 15g. Sắc lấy nước uống, mỗi ngày uống một thang thuốc.
Hỗ trị điều trị ung thư: Theo tài liệu của Trung Quốc, để hỗ trợ chữa ung thư, cỏ cỏ mực được dùng phối hợp với những vị thuốc khác trong điều trị bệnh ung thư cổ tử cung, xương, bạch huyết, họng và dạ dày. Trong đó, tác dụng để hỗ trợ chữa ung thư họng, chỉ cần dùng mỗi vị cỏ mực 50g tươi vắt nước uống hàng ngày hoặc sắc nước uống.
Xem thêm
Cây cỏ mực có lá mọc đối hình mác, hoa màu trắngỞ Việt Nam cỏ cỏ mực phân bố ở hầu hết các tỉnh vùng đồng bằng, trung du và miền núi ở độ cao 1500 m. Vị thuốc là bộ phận trên mặt đất của cây. Có thể dùng cây tươi, hoặc cây khô. Nếu dùng khô, trước khi cây ra hoa, cắt lấy bộ phận trên mặt đất, phơi khô. Khi dùng, rửa sạch, để ráo nước, cắt đoạn 3 – 5 cm, phơi khô. Tùy theo yêu cầu có thể sao qua hoặc sao cháy để tăng tác dụng cầm máu của vị thuốc.