* Diễn biến hành động, tâm trạng của lão Hạc sau khi bán con chó vàng:
- Hành động sau khi bán chó:
+ “Cố làm ra vẻ vui vẻ” nhưng “trông lão cười như mếu”, “đôi mắt lão ầng ậng nước”.
+ Nỗi niềm dần vỡ oà không ngăn lại được: “Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu khóc...”.
- Tâm trạng sau khi bán chó:
+ Cảm thấy tội lỗi, tệ bạc khi lừa một con chó: “Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: “A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?”. Thì ra tôi già bằng này tuổi đầu rồi còn đánh lừa một con chó, nó không ngờ tôi nỡ tâm lừa nó!”.
+ Đau đớn, dằn vặt vì quá thương cậu Vàng. “Nó có biết gì đâu!. Nó thấy tên gọi thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên. Có thể là thằng Mục với thằng Xiên, hai thẳng chúng nó chỉ loay hoay một lúc đã trói chặt cả bốn chân nó lại. Bấy giờ cu cậu mới biết là cu cậu chết!”.
+ Chua chát, cay đắng cho số phận cơ cực của bản thân: “Kiếp con chó là kiếp khổ thì ta hoá kiếp cho nó để nó làm kiếp người, may ra có sung sướng hơn một chút... kiếp người như kiếp tôi chẳng hạn”.
* Nguyên nhân khiến lão Hạc có hành động và tâm trạng như vậy:
- Việc “lừa một con chó” mâu thuẫn với nhân cách tử tế từ trước tới giờ của lão. Lão Hạc xem cậu Vàng như một người bạn, thậm chí là một người thân của mình.
- Cậu Vàng là kỉ niệm và cũng là sự kết nối duy nhất của lão và con trai.
- Lão Hạc nhận thức được sự bế tắc của số phận khi phải lừa bán con chó.